نگاهی به فشن ژاپن (قسمت اول: تاریخچه و آشنایی)

فرهنگ غنی ژاپن و ارتباط آن با فشن

ژاپن سرزمینی است که تاریخ و فرهنگی بسیار غنی دارد. در هر بحثی که راجع به ژاپن شروع می‌شود، از اولین چیزهایی که می‌شنویم جذاب بودن فرهنگ آن‌ها است. مانند اکثر کشورهای پیشرفته، فشن و پوشش ژاپن گره‌ای محکم با فرهنگ این کشور دارد.

در تاریخ ژاپن، لباس‌های مختلفی وجود دارند و هرکدام از آن‌ها نشان دهنده یک چیز به خصوص است. شایان ذکر است که در طول تاریخ لباس‌های ژاپنی دچار تحولات مختلف شدند و مطابق با زمانه خود پیش می‌رفتند. ما در این مطلب تاریخچه فشن ژاپن را بررسی می‌کنیم و سیر تحولات پوشش ژاپنی در طول تاریخ را بررسی می‌کنیم.

کنزو تاکادا، طراحی ژاپنی در مد پاریس

سیصد سال قبل از میلاد مسیح، دوره Jomon.

یکی از جالب‌ترین نکات فشن ژاپن این است که اصول آن مانند فرهنگ این کشور، ریشه در قدیمی‌ترین سنت‌ها دارد که به بیش از هزار سال پیش برمی‌گردند. اولین دوره‌ی تاریخی که مورد بررسی قرار می‌دهیم، دوره Jomon (جومون) است؛ دوره‌ای که تاریخ و تمدن ژاپن به تازگی شروع شده بود.

در این دوران، مردم ژاپن را عده اندکی از قبایل شکارچی تشکیل می‌دادند و با گذشت مدتی، آن‌ها با تکنیک‌های کشاورزی آشنا شدند. شایان ذکر است که اهمیت پوشش و لباس در این دوران تنها در کارایی آن بود و لباس‌های موجود در آن دوران، کاملا ساده و فاقد هرگونه کاراکتر بودند.

پس از اینکه مردم ژاپن با کشاورزی و تمدن آشنا شدند، آن‌ها قادر بودند تا وقت و انرژی بیشتری بر توسعه فرهنگ و پوشش صرف کنند. بعد از اینکه دوره جومون به اتمام رسید، وقت آن رسیده بود که تاریخ ژاپن وارد دوره‌ای جدید بشود؛ دوره Kofun (کوفون).

دوره Kofun، آغاز استفاده از کیمونو

 در این دوره از تاریخ ما شاهد اولین استفاده از لباس نمادین و معروف ژاپنی یعنی Kimono (کیمونو) هستیم. کیمونو در زبان ژاپنی به معنی لباس است ولی در دنیای امروز این لباس به عنوان اصلی‌ترین لباس سنتی ژاپنی شناخته می‌شود. یکی از ویژگی‌های کیمونو این است که هم زنان و هم مردان قادر به پوشیدن این لباس هستند و ساختار اصلی این لباس، جنسیت مشخصی ندارد. کیمونو ماندگارترین و قدیمی‌ترین لباس سنتی در ژاپن است و حتی امروزه هم پوشیده می‌شود.

دوره Nara (نارا)، 710 سال پس از میلاد

چیزی که ما امروزه به عنوان پوشاک سنتی ژاپنی می‌شناسیم، در این دوره از تاریخ ژاپن به وجود آمد. دوره Nara (نارا) که 710 سال پس از میلاد مسیح در جریان بود. در این دوره، امپراطور ژاپن پایتخت این کشور را به شهر نارا منتقل کرده بود و به  لطف تغییرات اساسی که به وجود آمده بود، فرهنگ و جامعه ژاپنی هم گسترش پیدا کرد.

یکی از مهم‌ترین عوامل این پیشرفت، ایجاد یک رابطه بین ژاپن و چین بود. با به وجود آمدن یک رابطه با کشوری پیشرفته مانند چین، فشن و فرهنگ ژاپن پیشرفت چشمگیری کرد. چین در آن زمان کشور بسیار پیشرفته‌ای بود و جدا از داشتن ارتش و صنعت پیشرفته، فشن و پوشش پیشرفته‌ای هم داشت. آن‌ها تکنیک‌های طراحی لباس خودشان را به ژاپنی‌ها به واسطه تجارت یاد دادند و دلیل شباهت زیادی که بین فشن چین و ژاپن وجود دارد، همین تجارت و تبادل دانش است.

شکل‌گیری عقاید جدید اجتماعی در رابطه با لباس

در این دوره از تاریخ ژاپن، این عقیده که “پوشش شما نشان دهنده جایگاهتان در جامعه است” شکل گرفت؛ بالاخره ژاپن ثروتمند شده بود و فاصله طبقاتی بین مردم به وجود آمده بود. طبق این عقیده، هرچه بدن شما پوشیده‌تر و تعداد لباس‌های بر تن شما بیشتر باشد، جایگاه شما والا تر و میزان ثروت شما بیشتر است. این قضیه بیشتر برای زنان صدق می‌کرد.

زنان ثروتمند در ژاپن همیشه کیمونو (Kimono)های بلند بر تن داشتند که از سر تا پای آن‌ها را می‌پوشاند و دست‌هایشان را به طور کامل در میزان بسیار زیادی از پارچه و لباس پنهان می‌کرد. همچنین این طرز پوشش از حریم خصوصی بانوان ژاپنی حفاظت می‌کرد و آن‌ها را از نگاه‌های شرورانه رقیبان و رعایا در امان نگه می‌داشت.

پوشاندن بدن در فشن ژاپنی به مرور زمان در دین Shinto (شینتو) هم مطرح شد. طبق عقاید این دین، زنان بدن خود را می‌پوشانند تا نه تنها حریم خصوصیشان مورد تجاوز قرار نگیرد، بلکه از شر ارواح شرور هم در امان بمانند. این ارواح در دین شینتو وجود دارند و طبق قوانین این دین، افراد ثروتمند بیشتر از افراد فقیر لایق حفاظت‌های روحانی هستند.

به لطف تجارت و روابط بین‌المللی، لباس‌های سنتی ژاپن شهرت جهانی پیدا کردند. غربیانی که این لباس‌ها را دیده بودند بسیار حیرت زده شده بودند و هنگامی که به کشورهایشان برگشتند تصورات رایجی که آن زمان از ژاپنی‌ها وجود داشت را خلق کردند.

دوره Edo و سیاست Sokaku در 1603 میلادی

در این دوره از تاریخ ژاپن، حکومتی نظامی به نام Tokugawa Shogunate بر روی کار آمد و سیاست sokaku برای اداره کشور به کار گرفته شد. با حاکم شدن این حکومت بر ژاپن تمام ارتباطات این کشور با دنیا قطع شد. سیاست سوکاکو که نام برده شد، به معنی انزوای کامل می‌باشد و طبق قوانین این سیاست، هیچ کشوری و هیچ فرد غیر ژاپنی حق ورود به این کشور را نداشت.

هدف از این طرز حکومت و سیاست‌گذاری، یکپارچه کردن ژاپن و کوتاه کردن دست غربیان از نفوذ به فرهنگ ژاپنی بود. افرادی که از اروپا به ژاپن می‌آمدند مورد استفبال قرار نمی‌گرفتند و بعضا کشته می‌شدند. همچنین تمام استان‌های ژاپن مجبور به اطاعت از یک رهبر نظامی یعنی Shogun (شوگان) شدند. ولی اهمیت این حکومت در فشن ژاپن چیست؟

با وجود تمام سیاست‌ها و عقاید جدید در ژاپن، فشن این کشور با نوعی رنسانس رو به رو شده بود. شاید این موضوع که یک کشور در انزوا  با چیزی شبیه به رنسانس رو به رو شود تعجب آور باشد ولی با قطع شدن واردات از غرب، مردم ژاپن دست به کار شدند تا با نهایت خلاقیت جایگاه خود را بیشتر از قبل اثبات کنند و از طرفی هم بحث حفظ غرور ملی هم مطرح بود. یکی از لباس‌های بسیار محبوب در این دوره Kosode (کوسوده) نام دارد.

کوسوده در اصل همان کیمونو است. با این تفاوت که کوسوده آستین‌های کوتاه دارد و طرح‌های استفاده شده بر روی پارچه‌ی این لباس همراه با تحولات آن دوره از تاریخ ژاپن بوده و رنگ‌ها تیره‌تر از دوران قبل هستند.

آشنایی با طراحان لباس دنیا؛ طراحان لباس روسی

نفوذ غرب بر ژاپن، 1853 میلادی

در سال 1853 میلادی، آمریکاییان به لطف یک اکتشاف دریایی به سرزمین ژاپن رسیدند و برای اولین بار با این کشور مواجه شدند. پس از اینکه ارتباط برقرار شد. آمریکاییان ژاپن را مجبور به بازگشت به تجارت بین المللی و در کل، عرصه بین المللی کردند. به لطف همین کار، ژاپنی‌ها متوجه شدند که چقدر از دنیای مدرن عقب مانده‌اند؛ چه از نظر نظامی و چه از نظر اقتصادی و صنعتی.

به هر حال قرن 18 میلادی با اوج انقلاب صنعتی همراه بود و ژاپن به دلیل وجود سیاست انزوای حداکثری، هیچ آگاهی از دنیایی که مدرن و صنعتی شده بود، نداشتند. پس از اینکه مردم این کشور متوجه این عقب ماندگی شدند، شوگان و حکومتش را برانداز کردند و قدرت را بار دیگر به امپراطور بازگرداندند.

نقش نمادین امپراطوری در دوره Edo

امپراطوری در دوره Edo تنها نقشی نمادین داشت و از تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری محروم بود. پس از این تغییر اساسی، درها به سوی آمریکا و غرب باز شد تا تجارت و ارتباط با ژاپن برقرار کنند. نکته مهم این است که مردم ژاپن با اینکه به تغییر تن داده بودند ولی هیچ تمایلی به سبک زندگی غربی نداشتند و آن‌ را شایسته خود نمی‌دانستند. در عین حال نمی‌خواستند کشوری ضعیف باشد؛ آن‌ها می‌خواستند که ژاپن ارتشی مجهز داشته باشد تا در دنیا حرفی برای زدن داشته باشد.

بالاخره بعد از نوسازی زیرساخت‌های کشور، ژاپن به عرصه جهانی بازگشته بود و توانایی تبدیل شدن به یک کشور مدرن را به دست آورده بود. چیزی که اینجا برای ما مهم است فشن ژاپن در این دوره از تاریخ است. فشن ژاپن تا حد زیادی غرب زده و پوشش غربی جایگزین پوشش سنتی ژاپنی شده بود.

پیشرفت‌های جدید ژاپن در چارچوب استانداردهای غربی به وجود می‌آمدند و این طبیعی است که فشن ژاپن شکل و شمایل کاملا غربی به خود بگیرد.

مدارس مدرن و عمومی که در ژاپن تشکیل شده بودند، یونیفورم‌های دانش‌آموزان را طبق استانداردهای غربی طراحی می‌کردند و ظاهر کاملا غربی به آن داده بودند. ارتشی‌های ژاپن هم یونیفورم‌های غربی بر تن می‌کردند. افرادی که در بیزنس‌های جدید مشغول به کار بودند با کت و شلوار و کروات ظاهر می‌شدند.

رد پای کشورهای غربی در فشن همه‌ جای دنیا دیده می‌شد. مانند همه‌ی کشورهایی که با سرزمین غرب آشنا می‌شدند، پوشش این کشورها با فشن غربی جایگزین می‌شد؛ ژاپن هم از این قضیه مستثنا نبود.

پس از جنگ جهانی دوم

تا قبل از شروع جنگ جهانی دوم، با نفوذ اندک غرب بر فشن ژاپن، تنها لباس‌های رسمی و یونیفورم‌ها شکل و شمایل غربی داشتند و افراد معمولی از همان کیمونو استفاده می‌کردند. ولی پس از به اتمام رسیدن جنگ جهانی دوم و به اشغال در آمدن ژاپن توسط آمریکا این قضیه به کلی تغییر کرد.

در این زمان ما شاهد اوج نفوذ آمریکا بر ژاپن هستیم و فشن یکی از چیزهایی است که بیشترین تغییرات را به خود می‌بیند. در فشن آمریکایی آیتم‌هایی مانند شلوار جین آبی رنگ و تی شرت بسیار محبوب هستند. این آیتم‌ها راه خود را به فشن ژاپن هم پیدا کردند و خود را بیشتر از قبل جایگزین کیمونو نمودند.

ولی موضوعی که اینجا مطرح است، ساده و مینیمال بودن فشن ژاپن از زمان جنگ جهانی دوم تا دهه 90 میلادی است. در کنار آن این را هم باید در نظر داشته باشیم که ژاپن همیشه از کشورهای دیگر الهام می‌گرفته؛ مانند چین در دوران باستان و آمریکا در دوران مدرن. ولی ژاپنی‌ها این قابلیت را دارند که از چیزی الهام بگیرند و با ایجاد کمی تغییرات، آن را به کلی تغییر بدهند و جلوه‌ای اختصاصی به آن ببخشند. فشن هم از این قضیه مستثنا نیست.

در اواخر دهه 90 میلادی بود که فشن ژاپن به صورت جهشی پیشرفت کرد و خود را به عرصه جهانی رساند. در این دوره طراحان خلاق ژاپنی، فشن غرب را وارد می‌کردند و چهره‌ای ژاپنی به آن می‌دادند. این ایده قطعا جواب داد و مردم از تمام گوشه‌های دنیا به فشن جدید ژاپنی علاقه مند شدند.

تاریخچه کت شلوار و کت دامن زنانه

فشن ژاپن در دنیای امروز

در دنیای امروز، پوشش ژاپن به دو دسته تقسیم می‌شود: پوشش سنتی که بیش از هزار سال در فشن ژاپن باقی مانده و لباس‌های مدرن و امروزی که همه‌ی ما با آن آشنا هستیم. لباس‌های سنتی در ژاپن هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند و در مراسمی مانند عروسی‌ها، ختم‌ها و… استفاده می‌شوند.

 همچنین لباسی مانند کیمونو هنوز هم از مد نیافتاده است و اگر در خیابان‌های ژاپن قدم بزنید، به راحتی می‌توانید افراد را با کیمونو ببینید. کیمونو برای جامعه ژاپن هنوز هم ارزش فرهنگی و تاریخی دارد. جامعه ژاپن از معدود جوامعی است که از نفوذ بیش از حد غرب بر چیزهای مختلف جلو گیری کرده و با این حال از پیشرفت عقب نمانده و یکی از قدرتمندترین کشور‌های دنیاست.

درست است که لباس غالب مردم ژاپن ظاهری غربی دارد ولی به نظر نمی‌آید که فشن اصیل ژاپنی به این زودی‌ها از بین برود. امروزه ژاپن در دنیای فشن مدرن و High Fashion حضور دارد و طراحان بسیار خلاقی وجود دارند که از حضور ژاپن در صدر دنیای فشن مطمئن شوند.

فشن ژاپن غنی از زیبایی

فشن ژاپن دنیایی است که ارزش اکتشاف را دارد و ما تنها در این مطلب با تاریخچه‌ی آن آشنا شدیم. فشن ژاپن غنی از زیبایی و خلاقیت است و تعدادی از بهترین طراحان دنیا، ژاپنی هستند. اشاره شد که فشن در  ژاپن دوره‌ی نسبتا طولانی را در انزوا و محدودیت گذراند ولی این محدودیت‌ها جلوی خلاقیت و نبوغ طراحان و مردم ژاپن را نگرفت.

مردم ژاپن افرادی هستند که روزانه با زمین لرزه‌های وحشتناک دست و پنجه نرم می‌کنند و دو انفجار اتمی مهیب را پشت سر گذاشتند؛ با این حال این مردم از همه‌ی این سختی‌ها قوی‌تر از قبل بازمی‌گشتند و همچنان بیشتر تلاش می‌کنند. جای تعجب ندارد که چنین جامعه پر تلاشی در دنیای فشن هم حرفی برای گفتن داشته باشند.

در قسمت بعد، ما انواع لباس‌ها و پارچه‌های ژاپنی را مورد بررسی قرار خواهیم داد. با کمد همراه باشید.