سپندارمذگان ؛ روز عشق آریایی و ایرانی چه روزی است؟

روز عشق آریایی یا همان سپندارمذگان، جشنی مهم در فرهنگ ایران باستان است که به ترویج ارزش‌های انسانی و احترام به زن و زمین اختصاص دارد. این روز که با عنوان اسفندگان نیز شناخته می‌شود، معادلی برای روز ولنتاین است. با این تفاوت که تاریخی کهن‌تر دارد و فقط در فرهنگ ایرانی جشن گرفته می‌شود. سپندارمذگان در بین زرتشتیان و دیگر ادیان ایران باستان به عنوان روزی مقدس تجلی می‌یابد. در این روز، نیروهای معنوی عشق، محبت و صمیمیت گرامی داشته می‌شود و ارادت، عشق و انسجام در روابط انسانی تقویت می‌شود. زوج‌ها در روز عشق ایرانی به یکدیگر احترام می‌گذارند و علاقه‌ی خود را با روش‌های مختلفی بیان می‌کنند. ابوریحان بیرونی در کتاب “آثار الباقیه” ذکر کرده است که ایرانیان از دیرباز، روز پنجم اسفند را به عنوان بزرگداشت روز زن و زمین جشن می‌گرفتند.

ساختار و واژه شناسی سپندارمذگان

روز عشق ایرانی و آریایی یا همان سپندارمذگان (سپندارمزگان)، که با نام‌های دیگری مانند سپندگان یا اسفندگان نیز شناخته می‌شود، یکی از جشن‌های مهم در فرهنگ ایران باستان است. واژه‌ی فارسی “اسفند” از واژه پهلوی “سپندارمت (Spandarmat)” و واژه‌ی اوستایی “سپِنتَه آرمَئی تی (SpentaArmaiti)” گرفته شده است. سپنده آرمیتی در اصل نام یکی از ایزدبانوان زرتشتی است که نگهبان زمین سرسبز است‌ و مسئولیت حفظ و نگهداری زمین و بهره‌وری صحیح از منابع آن را برعهده دارد. او به عنوان یکی از ایزدبانوان مهم و محترم در اعتقادات ایرانیان باستان، در طی جشن‌ها و مراسم‌های مختلف به ویژه سپندارمذگان ، مورد احترام و تجلیل قرار می‌گیرد.

از سوی دیگر در تقویم ایران باستان، علاوه بر این‌که ماه‌ها اسم داشتند، هر یک از روزهای ماه هم نام مخصوص به خود را داشتند. برای مثال روز اول هر ماه ” اورمزد”، روز شانزدهم “مهر” و روز پنجم “سپندارمذ” نام داشت. سپندارمذ، نام دیگر ایزدبانوی زرتشتی و هم‌چنین لقب ملی زمین است که به معنای گسترش‌دهنده، مقدس و فروتن است. زمین به دلیل تواضع و سخاوتش، به تمام موجودات حیات می‌بخشد و به عنوان نماینده‌ای از تمایلات و مهر مادرانه شناخته می‌شود؛ هم‌چنین نماینده‌ای از باروری و زایش نیز در فرهنگ ایران باستان نیز به حساب می‌آید. از آن‌جا که روز عشق، طبق تقویم زرتشتیان، در پنجم اسفند ماه (سپندارمذ) جشن گرفته می‌شد، پس آن را سپندارمذگان نامیده و روزی برای بزرگداشت زن و زمین شناخته‌اند.

تاریخ دقیق روز عشق ایرانی، چه روزی است؟

سپندارمذگان، یک جشن باستانی و مقدس است که ریشه‌هایش به حکومت هخامنشیان بازمی‌گردد. همان‌طور که پیش از این توضیح داده شد، این جشن با توجه به نام “سپندارمذ”، در روز پنجم اسفند ماه هر سال برگزار می‌شد؛ با این وجود، در حال حاضر اختلاف نظرهایی درباره‌ی تاریخ دقیق برگزاری این مراسم باستانی وجود دارد. امروزه در گاهشمار جدید ایرانی، سپندارمذگان به روز ۲۹ بهمن ماه منتقل شده است. تغییر تاریخ برگزاری سپندارمذگان به روز ۲۹ بهمن در تقویم جدید ایران، به دلیل تغییر در ساختار زمانی و افزایش تعداد روزهای ۶ ماه اول سال رخ داده است. در دوران باستان، همه‌ی ماه‌های سال ۳۰ روزه بودند و در منابع قدیمی مانند کتاب “آثار الباقیة” اثر ابوریحان بیرونی که در سال ۳۹۱ هجری تألیف شد، برگزاری این جشن در روز پنجم اسفند ماه عنوان شده‌ است. از طرف دیگر، برخی اعتقاد دارند که با توجه به تغییر ساختار تقویم در زمان خیام که پس از ابوریحان بیرونی زندگی می‌کرده و تبدیل شدن شش ماه اول سال به ۳۱ روز در گاهشماری ایرانی، لازم است تاریخ اصلی که در منابع قدیمی ذکر شده را بروزرسانی کرده و جشن را در روز ۲۹ بهمن برگزار کنیم. هدف اصلی این تغییر، هماهنگی بیشتر با تقویم خورشیدی و تطبیق تقویم با شرایط زمانی جدید است. با این حال، اکثر پژوهشگران، تاریخ صحیح برگزاری این جشن را روز ۵ اسفند و طبق همان گاهشمار یزدگردی تعیین می‌کنند و اعتقاد دارند که تغییرات جدید در انتقال آن به ۲۹ بهمن، نادرست است.

تاریخچه‌‌ سپندارمذگان به چه زمانی برمی‌گردد؟

تاریخ دقیق برپایی جشن سپندارمذ مشخص نیست و نظریات مختلفی در این خصوص وجود دارد؛ اما برخی صاحب‌نظران، این جشن کهن را به دوران هخامنشیان نسبت داده‌اند. به طور کلی سپندارمذگان یکی از جشن‌های مقدس در اعتقادات ایرانیان باستان به حساب می‌آید و به منظور بزرگداشت و تجلیل از ایزدبانوی زمین یعنی سپنته آرمیتی (سپندارمذ)، برگزار می‌شود. با ظهور آیین زرتشتی و پیروان آن، این جشن که به معنای تجدید نظر در ارتباط با طبیعت و همین‌طور مادران و همسران بود، مورد احترام بیشتری قرار گرفت. سپندارمذگان به عنوان یکی از پنج جشن بزرگ در تقویم زرتشتی، همراه با سایر جشن‌ها از جمله نوروز، مهرگان، سیزده‌بدر و گَهَنبار میدیوزم قرار دارد. اکنون و در دوران مدرن، جشن سپندارمذگان هم‌چنان توسط برخی ایرانیان و پیروان آیین زرتشتی در ایران و دیگر نقاط جهان از جمله تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، افغانستان، هند و به ندرت در کشورهای دیگر، جشن گرفته می‌شود. 

داستان ایزدبانوی سپندارمذ

سپندارمذ یا اسپندارمذ، امشاسپندی(یاران اهورامزدا) با نماد زنانه است که به مادر زمین نیز شناخته می‌شود. او دختر اورمذ، ایزد بزرگ آیین زرتشتی است؛ در سمت چپ او قرار می‌گیرد و بر زمین فرمانروایی می‌کند. سپندارمذ حامی  زمین است؛ به آن زندگی و باروری می‌بخشد و نمادی از زن و مادر است. زمانی که مردم ایران باستان به فعالیت‌های کشاورزی مشغول می‌شدند یا زمانی که فرزندانی سالم در خانواده‌های پارسی متولد می‌شدند، سپندارمذ بسیار خشنود می‌گشت. با این حال او نیز ناراحت و خشمگین می‌شد و زمانی که دزدان و بدکاران بر زمین راه می‌رفتند، آزرده‌خاطر می‌گشت. سپندارمذ به عنوان یک ایزد بانو، در مقابل گستاخی و کج‌اندیشی قرار می‌گیرد و “آناهیتا”، “دین” و “اشی” از یاران او به حساب می‌آیند. ایزد بدی با نام “ناهیه/نانهگیثیه” نیز در مقابل سپندارمذ قرار می‌گیرد و سعی دارد آفریدگان را ناراضی کند.

سپندارمذگان، جشنی است با نمادهای متنوع، که همگان را به تجدید ارتباط و صمیمیت با طبیعت، مادران و همسران فرا می‌خواند. این نمادها عبارتند از:

•پیروزی خوبی بر شرارت

 در این داستان، سپندارمذ (سپنته آرمیتی) نماد خوبی و خیریت است که در مقابل ارواح شرور و زشتی مبارزه می‌کند و پیروزی می‌یابد. این داستان نشان می‌دهد که خیر و خوبی همواره بر شر و بدی پیروز است.

• آب و آتش

 آب و آتش در جشن سپندارمذگان نمادهای مهمی هستند. آب نماد باروری و زندگی است و آتش نماد انرژی و نور. با روشن کردن آتش‌ و پاشیدن آب در روز سپندارمذگان، مردم برای هم انرژی مثبت و زندگی خوش آرزو می‌کنند.

• درختان ‌و حیوانات

 درختان نمادی از حیات، باروری و زمین سرسبز هستند. در جشن سپندارمذگان، مردم درختان را به عنوان نمادی از حفظ محیط زیست و باروری زمین در نظر می‌گیرند و به آن‌ها اهمیت ویژه‌ای می‌دهند. حیوانات نیز نمادی از حیات و تنوع طبیعی می‌باشند. 

 •محبت و عشق

در جشن سپندارمذگان، عشق و عاطفه به عنوان نمادی‌هایی از توجه  و ارتباط میان زوجین، بسیار حائز اهمیت هستند. این جشن، اهمیت ویژه‌ای به ایجاد و حفظ ارتباطات عاطفی در زندگی می‌دهد. عشق به عنوان مفهوم کلیدی در ارتباطات انسانی و هم‌بستگی اعضای خانواده شناخته می‌شود. در سپندارمذگان، رعایت احترام متقابل، رعایت حقوق همسر و تقویت همبستگی و انسجام روابط، اصولی هستند که برای برقراری و حفظ آرامش خانواده و در نهایت جامعه، مورد توجه قرار می‌گیرند.

آیین جشن سپندارمذگان

در روز سپندارمذگان، زنان به همسران خود هدیه می‌دادند. در پاسخ، همسران با نشان دادن عشق و احترام، آن‌ها را روی تخت شاهی می‌نشاندند و علاوه بر دادن هدیه، از حرف‌هایشان پیروی می‌کردند. این رفتار یادآور این بود که مردان باید همسران و مادران خود را ارج نهند؛ به همین دلیل، سپندارمذگان به عنوان روز گرامیداشت زنان ایران باستان نیز شناخته می‌شود. در باور ایرانیان، مردان به عنوان صاحبان تفکر و خردورزی شناخته می‌شوند و زنان نیز صاحبان عشق و محبت هستند. بنابراین برای رشد و سعادت، مردان و زنان باید به یکدیگر کمک کنند و زندگی را با هم پیش ببرند.

در روز عشق ایرانی مناسک مختلفی برگزار می‌شود و اتفاقات متنوعی صورت می‌گیرد. یکی از این مراسم‌، “مزدگیران” یا “مردگیران” است که در آن، زنان به خاطر زحماتی که برای همسرانشان کشیده‌اند هدایای مختلفی دریافت می‌کنند. در این جشن، ایرانیان باستان به منظور سپاسگزاری از بانوان نزدیک خانواده مانند همسران خود، در حد توان و بضاعت هدایایی تدارک می‌دیدند. آن‌ها این هدایا را به همسرانشان که زحمات یکساله‌ای که برای خانواده کشیده بودند، تقدیم می‌کردند. این عمل نشان از ارزش و احترامی دارد که ایرانیان باستان برای زنان، از جمله مادران و همسرانشان قائل بودند. مراسم سپندارمذگان نه تنها به نمایش ارزشمندی از نقش زنان در جامعه‌ی ایران باستان می‌پردازد، بلکه نشان از توجه مردان به تلاش‌های آن‌ها نیز هست.

در کنار این‌که این جشن برای زنان پاکدامن و فروتنی که فرزند نیک به دنیا آورده بودند برگزار می‌شد، دختران مجرد و دم‌ بخت نیز تشویق می‌شدند تا هرچه زودتر ازدواج کنند. در این روز، زنان لباس و کفش‌های نو می‌پوشیدند و مورد تکریم و احترام از سوی مردانشان قرار می‌گرفتند. هم‌چنین، در این روز زنان از کارهای روزمره‌ی خانه و سایر وظایفشان معاف می‌شدند و به جای آن، مردان و پسران به این وظایف رسیدگی می‌کردند. قابل ذکر است که ایزدبانوی سپندارمذ به جهت نقش باروری و باردهی نیز در این روز مورد احترام ویژه‌ای بوده است. از این جهت از دیر باز، روز پنجم اسفند در گاهشمار زرتشتی را روز زن و مادر معرفی کرده‌اند. این مراسم نه تنها یک فرصت برای ارج نهادن به نقش همسران است، بلکه افراد را به ایجاد خانواده و ازدواج نیز ترغیب می‌کند. 

هدیه‌ های مناسب روز سپندارمذگان

در روز عشق ایرانی افراد به یکدیگر هدایایی از روی  عشق و علاقه می‌دهند. در میان هدایا و نشانه‌های محبت و عشق، موارد زیر تعدادی از معمول‌ترین هدایا هستند:

گل

در روز عشق ایرانی، یکی از رایج‌ترین هدیه‌ها گل است که نمادی از عشق و احترام است. ایرانیان در این روز به همسران و عزیزان خود گل‌های زیبا و متنوعی تقدیم می‌کنند. در این میان گل‌های قرمز به عنوان نماد عشق و عاشقی محبوبیت بالایی دارند، در حالی که گل‌های سفید نیز به عنوان نماد پاکی و صمیمیت مورد توجه قرار می‌گیرند. این هدیه‌ نشان از علاقه، توجه و ارزشی است که ایرانیان به روابط عاطفی و ارتباطات خانوادگی خود می‌دهند. هدیه دادن گل در روز عشق ایرانی یک رسم قدیمی و معمول است که احساسات مثبت و عمق افراد را به نمایش می‌گذارد.

کارت تبریک 

در روز عشق ایرانی، ارسال کارت تبریک نیز یک روش متداول برای بیان عشق و احترام است. ایرانیان در این روز، با انتخاب کارت‌های زیبا که حاوی پیام‌های عاشقانه است، به همسران خود تبریک می‌گویند. این کارت‌ها غالبا با طرح‌ها و نقوش سنتی ایرانی تزئین شده‌اند و باعث می‌شود احساسات عمیق و ارتباط نزدیک را به طور زیبا و شیرین به گیرنده منتقل کنند. هدیه دادن کارت تبریک در روز عشق ایرانی از جانب فرستنده نشان از توجه و اهمیتی است که به رابطه و احساسات خود می‌دهد و به گیرنده احساس خاصی از توجه و محبت را منتقل می‌کند.

جواهرات

 در روز عشق ایرانی، هدیه دادن جواهرات یکی از برجسته‌ترین راه‌ها برای بیان عشق و ارزش قائل شدن به شریک زندگی است. جواهرات با زیبایی، درخشندگی و ارزش خود، نمادی از ارتباط عمیق و بلندمدت را به ارمغان می‌آورند. نقره و طلا از جمله جواهرات محبوب در ایران هستند. هر کدام از این جواهرات با معنا و نماد خاصی همراه هستند؛ برای مثال، طلا به عنوان نمادی از پایداری و برکت در روابط عاشقانه شناخته می‌شود. هدیه دادن جواهراتی مثل انگشتر و گردنبند در روز عشق ایرانی یک اظهار عشق بی‌کلام است و نشان از حس ارزشمندی عمیق و احساسات ویژه‌ای است که فرد هدیه‌دهنده به شریک زندگی خود دارد.

کتاب شعر

 در روز عشق ایرانی، هدیه دادن کتاب شعر یکی از گزینه‌های ممتاز برای بیان عشق و عمق احساسات است. شعر نمادی از زبان عاشقانه و ارتباط عمیق با دیگری است و کتاب‌های شعر، در این روز به عنوان هدیه‌ای دقیق و زیبا انتخاب می‌شوند. در ایران، شعر به عنوان یک هنر موروثی و ارزشمند قدردانی می‌شود و داشتن کتاب‌های شعر در خانه‌ها رواج دارد. هدیه دادن کتاب شعر در روز عشق ایرانی، نشان از دقت و توجه به ذائقه و علاقه‌ی شخص دیگر است؛ هم‌چنین نمادی از عشق و ارتباط فردی به روشی زیبا و هنری است. این هدیه می‌تواند روحانیت و زیبایی شعر را به اشتراک بگذارد و احساسات عمیق عاشقانه را در زندگی زوجین نمایش دهد.

شیرینی و شکلات

خرید شیرینی و شکلات به عنوان هدیه‌ی روز عشق یک انتخاب زیبا و شیرین است. شیرینی و شکلات به عنوان نمادی از عشق و عاطفه در این روز معروف و محبوب هستند. با انتخاب شکلات و شیرینی‌، شما به شخص دریافت‌کننده یک تجربه‌ی خوشمزه و لذت‌بخش را هدیه می‌دهید. عطر و طعم شیرینی و شکلات، احساسات مثبت را در آدم‌ها به وجود می‌آورد و به فرصتی برای به اشتراک‌گذاری لحظات شیرین و عاشقانه تبدیل می‌شود. 

لباس 

خریدن لباس به عنوان هدیه یک انتخاب عالی است. لباس‌ها نمادی از سلیقه و شخصیت فرد هستند و به عنوان یک هدیه، می‌توانند نشان‌دهنده‌ی توجه و اهمیتی باشند که به شخص دریافت‌کننده می‌دهید. با انتخاب برند سارک برای خرید لباس هدیه، شما می‌توانید از کیفیت بالا و طراحی منحصربه‌فرد لباس‌ها بهره‌ برده و به شخص مورد نظرتان یک تجربه‌ی شیک و لذت‌بخش هدیه دهید. سارک با استفاده از مواد با کیفیت، جزئیات دقیق در طراحی و تولید لباس‌ها و توجه به جزئیات فراوان، به شخصیت و سلیقه‌ی هر فرد پاسخ می‌دهد. بنابراین، با خرید از سارک می‌توانید به شخص دریافت‌کننده تجربه‌ی یک پوشش منحصربه‌فرد و لذت‌بخش را هدیه دهید.

به طور کلی اهمیت اصلی در روز عشق ایرانی، بیان عشق و محبت است. بنابراین، هر هدیه‌ای که نشانگر عشق و ارتباط عاطفی باشد، می‌تواند به عنوان یک هدیه‌ی مناسب در این روز در نظر گرفته شود.