فشن کوریوگرافی: پیوند رقص و فشن

هنگامی که دو جهان خلاق و پویا یعنی رقص و فشن با هم ملاقات می‌کنند چه اتفاقی می‌افتد؟ البته که جادو! جادویی که امروزه آن را با نام فشن کوریوگرافی می‌شناسیم. یکی از جالب توجه‌ترین ویژگی‌های هر ران‌وی، طراحی حرکت آن است. بسته به این که مدل‌ها چطور بدنشان را به هنگام کت‌واک حرکت می‌دهند، تماشاگران می‌توانند قضاوت بهتری نسبت به لباس‌ها داشته باشند. اما فشن کوریوگرافی چیست و به چه کسی فشن کوریوگرافر می‌گوییم؟

فشن کوریوگرافی چیست؟

کوریوگرافی (choreography) در زبان انگلیسی به معنای طراحی حرکت است. این کلمه در حقیقت از جهان رقص به دنیای فشن سفر کرده است. در دیکشنری کمبریج برای واژه‌ی کوریوگرافی این توضیح آورده شده: «مهارت ترکیب حرکات و تبدیل آن‌ها به رقص برای اجرا.» حرفه‌ای به نام فشن کوریوگرافی که با نام‌های کت‌واک کوریوگرافی و ران‌وی کوریوگرافی هم شناخته می‌شود، حاصل پیوند میان دو حرفه‌ی خلاق یعنی رقص و فشن است. با این توضیح شاید تا الان دریافته باشید که فشن کوریوگرافی به معنای طراحی حرکت برای فشن‌شو و کت‌واک است.

فشن کوریوگرافر کیست؟

«فشن کوریوگرافی» به معنای طراحی حرکت برای فشن، امروزه یکی از عناصر جدایی‌ناپذیر صنعت مد و فشن به حساب می‌آید. فشن کوریوگرافر یا کت‌واک کوریوگرافر در حقیقت کسی است که با همکاری نزدیک با طراح لباس و استایلیست و با توجه به موسیقی و تمپوی آن،  طراحی صحنه و نورپردازی و مفهوم پشت کت‌واک، به یک ران وی جان می‌بخشد. اوست که تعیین می‌کند مدل‌ها چگونه در صحنه حرکت کنند و با پوشیدن هر لباس چه حالاتی به بدن خود بدهند.

به خصوص زمانی که لباس‌های طراحی شده برای مدل‌ها بسیار خاص هستند و حرکت کردن با آن‌ها آسان نیست، این هنر طراح حرکت است که تعیین می‌کند مانکن‌ها چطور حرکت کنند تا قابلیت و ویژگی‌های منحصر به فرد لباس‌ها بهتر به چشم بیاید و تم و مفهوم کالکشن هم به شکلی درست به مخاطبان منتقل شود.

اهمیت فشن کوریوگرافی

حتما شما هم وقتی کودک بودید و لباس جدیدی برایتان می‌خریدند به محض پوشیدن آن دور خودتان می‌چرخیدید یا بالا و پایین می‌پریدید یا حتی به شکلی ناشیانه می‌رقصیدید تا حرکت لباس بر بدن و تغییری که در حالت و ظاهرتان ایجاد کرده را بیشتر حس کنید و لذت ببرید. این حرکت غریزی کودکان در واقع این نکته‌ی مهم را یادآوری می‌کند که لباس و نحوه‌ی پوشش در نوع حرکت تأثیرگذار است و برعکس. به همین علت است که طراحی حرکت در یک ران‌وی از مهم‌ترین ارکان آن محسوب می‌شود.

کافیست مدل‌هایی را تصور کنید که با پیراهن‌هایی بسیار فاخر و مجلل بر تن، در یک کت‌واک مانند زندگی روزمره با بدنی شلخته راه می‌روند و دامن لباس زیر پایشان گیر می‌کند و زمین می‌خورند. صحنه‌ای که توصیف شد بیشتر مناسب یک اجرای کمدیست تا یک فشن‌شو. در یک اجرای ران‌وی درست مانند یک اجرای رقص، بدن اجراگران با بدن روزمره متفاوت است. آن‌ها باید به نحوی حرکت کنند که طراحی لباس و زیبایی‌شناسی پشت این طراحی و هم‌چنین قابلیت‌ها و ویژگی‌های مختلف لباس به خوبی برجسته و نمایان شود. بدون فشن‌کوریوگرافر چنین هدفی محقق نخواهد شد.

یک فشن‌ کوریوگرافر دقیقا چه می‌ کند؟

مرحله‌ای اول کار یک فشن‌کوریوگرافر تعامل با دیزاینر و دریافتن مفهوم و پیام یک کالکشن لباس است. در حقیقت طراح حرکت باید از منظر زیبایی‌شناسی با طراح لباس همسو شود تا بتواند بر اساس ایده‌ها، تم و طراحی کالکشن او به طراحی کت‌واک بپردازد. موارد دیگری که یک کت‌واک کوریوگرافر باید به هنگام شروع کار در نظر بگیرد، میزان بودجه، مخاطب هدف، محل و زمان برگزاری ران‌وی است.

 پس از یک برآورد کلی، کت‌واک کوریوگرافر دست به طراحی یک استوری‌برد می‌زند. در این استوری‌برد او باید نوع و تمپوی موزیکی که در ران‌وی پخش می‌شود، نورپردازی، زمان‌بندی حرکات و بسیاری جزییات دیگر را ذکر کند. پس از این که این استوری برد به تایید تهیه‌کننده و دیزاینر کالکشن رسید، فشن‌کوریوگرافر می‌تواند رسما کارش را شروع کند. در مرحله‌ی بعد او باید مدل‌ها را انتخاب کرده و حرکات را به آن‌ها آموزش دهد و هم‌زمان با باقی عوامل فشن‌شو از جمله میکاپ آرتیست و استایلیست و طراحان دیگر نیز در ارتباط باشد. در نهایت پس از اجرای اولیه‌ی کت‌واک، ران‌وی کوریوگرافر باید واکنش مخاطبان را به خوبی مشاهده کند تا در صورت نیاز تغییراتی در طراحی خود اعمال کند.

آیا طراحی حرکت برای کت‌واک شبیه به طراحی رقص است؟

 فشن‌کوریوگرافی همواره در مرز میان دو دنیا حرکت می‌کند: رقص و فشن. اولی هنری خلاق و جذاب است که با حرکت غیر متعارف بدن‌ها سر و کار دارد و دومی حرفه‌ای رنگارنگ و پویاست که به پارچه و لباس با طراحی‌های خاص مربوط می‌شود. یک طراح حرکت فشن باید بتواند در طراحی خود هم روح هنری و زیبایی‌شناسانه‌ی هنر رقص را حفظ کند و هم حواسش به ابعاد مختلف صنعت فشن باشد. ساده‌تر آن که او نمی‌تواند تنها برای ذوق هنری خود دست به طراحی حرکت بزند. هم‌چنین نمی‌تواند بدون ذوق هنری و استفاده از المان‌های رقص کار کند. سختی کار هم در همین است. یک فشن‌کوریوگرافر باید هم‌چون یک بندباز حرفه‌ای تعادلش را میان دو دنیای فشن و رقص حفظ کند.

همکاری رقص و فشن با معرفی چند نمونه

یکی از اولین طراحان لباس مدرنی که در ران‌وی‌های خود از کوریوگرافر یا همان طراح حرکت استفاده کرد، الکساندر مک کوئین است. ران‌وی‌های او به دلیل استفاده‌ی خلاقانه از فرم‌های اجرایی مختلف در تاریخ فشن مشهور شده‌اند. یکی از جنجالی‌ترینِ این ران‌وی‌ها متعلق به کالکشن بهار و تابستانه‌ای به نام Deliverance در سال ۲۰۰۴ است.

مک کوئین در این ران‌وی با دنسر و کوریوگرافر معروف اسکاتلندی مایکل کلارک برای طراحی حرکت کالکشن خود همکاری کرد. در این ران‌وی که از فیلم «آن‌ها به اسب‌ها شلیک می‌کنند، این‌طور نیست؟» اثر سیدنی پولاک الهام گرفته شده بود، مدل‌ها و دنسرهای حرفه‌ای آن‌قدر می‌رقصیدند و حرکت می‌کردند و می‌دویدند تا سرانجام از خستگی نقش بر زمین می‌شدند.

جان گالیانو هم از دیگر طراحان فشن است که به فشن‌شوهای جنجالی‌اش مشهور است. یکی از طراحان حرکت برجسته‌ای که گالیانو سال‌هاست در فشن‌شوهای خود با او همکاری می‌کند، پَت بُگوسلاوسکی (Pat Boguslawski) کوریوگرافر روسی است. این طراح حرکت جوان روسی که دنسر و بازیگر هم هست، به طراحی حرکات تئاتری و سینمایی مشهور است. یکی از جالب‌ترین ران‌وی‌هایی که گالیانو با همکاری بگوسلاوسکی اجرا کرد متعلق است به کالکشن بهار و تابستانه‌ی Maison Margiela در سال ۲۰۲۰. مدل‌ها در این فشن‌شو حضوری کاریزماتیک و سینمایی داشتند و فیگورهایی سینمایی به بدن خود می‌دادند.

از دیگر ران‌وی‌های جنجالی با دیزاین جان گالیانو و طراحی حرکت بگوسلاوسکی که متعلق به همین امسال است، کالکشن بهار ۲۰۲۴ برای Maison Margiela  بود. در این ران‌وی مدل‌ها با لباس‌ها و فضایی که یادآور بار و کافه‌های باران‌زده‌ی پاریس در دهه‌ی نود بود، در میان تماشاگران حرکت می‌کردند و هم‌چون کاراکترهای فیلم‌ها، فیگورهایی سینمایی به بدن خود می‌دادند و حتی بعضا با مخاطبان ارتباط بدنی برقرار می‌کردند.

از دیگر دیزاینرهای دنیای فشن که در ران‌وی‌های خود از طراحی حرکت ویژه‌ای بهره می‌برد، Maria Grazia Chiuri است. او در کالکشن بهار و تابستانه‌ای که در سال ۲۰۱۹ برای برند دیور طراحی کرد با کوریوگرافر مشهور اسرائیلی Sharon Eyal همکاری کرد. این ران‌وی با الهام از رقص معاصر و دنسرهای مدرنی هم‌چون پینا باوش و مارتا گراهام طراحی شد و در آن دنسرهای حرفه‌ای در فضایی رویاگونه در کنار مدل‌ها به اجرای رقص پرداختند.

اما این تنها کوریوگرافرها نیستند که پا به دنیای فشن گذاشته‌اند؛ برخی از فشن‌دیزاینرها هم وارد دنیای رقص شده‌اند و برای اجراهای رقص طراحی لباس کرده‌اند. به عنوان مثال Erdem Moralioglu  در سال 2018  برای یک قطعه رقص به نام Corybantic Games طراحی لباس انجام داد. حتی کوکو شنل هم برای اجرای باله‌ای به نام Le Train bleu در سال 1924 طراحی لباس انجام داده بود.

نتیجه‌گیری: لباس‌ها هم می‌رقصند.

یکی از حرفه‌های بسیار مهم و جذاب در صنعت مد و فشن، فشن‌کوریوگرافی است. این حرفه که راه خود را از دنیای هنر رقص به جهان فشن پیدا کرده، امروزه نقشی کلیدی در جذابیت ران‌وی‌ها و به یادماندنی‌ شدن آن‌ها در حافظه‌ی مخاطبان دارد. این که مدل‌ها چطور در کت‌واک‌ها حرکت کنند، تأثیر مستقیمی در بهتر دیده شدن لباس‌هایی دارد که بر تن دارند. اما این‌جا درست برعکس دنیای رقص این حرکت لباس‌هاست که مهم است و نه حرکت بدن‌ها چرا که لباس‌ها هستند که در مرکز توجهند. پس شاید بتوان گفت در جهان فشن این لباس‌ها هستند که می‌رقصند!