بهناز فرهی؛ لباس آینده در دستان یک ایرانی

لباس‌های هوشمند و آینده یک دهه‌ایست که وارد دنیای فشن شده و مورد استقبال صنعت مد و طرفدارانش قرار گرفته‌. در لباس‌های هوشمند و هنرهای پوشیدنی، افرادی چون حسین چالایان، آیریس ون هرپن، برای تمام دنیا نام آشنا هستند، اما نام یک ایرانی هم در رده‌ی اندیشمندان لباس آینده دیده می‌شود؛ بهناز فرهی. او که فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی ارشد معماری از دانشگاه شهید بهشتی است، با هدف یادگیری تکنولوژی وارد آمریکا شد، در مقطع دکترای رشته هنرهای رسانه‌ای در دانشگاه Csulb شروع به تحصیل کرد، تا تکنولوژی و طراحی را با هم ترکیب کند. او بارها در پروژه‌های دوره مقطع دکترای خود به ترکیب فشن و معماری پرداخته است.

“من به دنبال کشف بدن انسان بودم، اینکه چطور برای بدن انسان طراحی کنم برایم مسئله‌ی مهمی بود“. بهناز فرهی فلسفه‌ی پروژه‌های خود را این‌گونه معرفی کرد.

در سال‌های ۲۰۱۵_۲۰۱۴، اوج معرفی پرینترهای سه بعدی، فرهی تصمیم گرفت با استفاده از دانش فضای سه بعدی که از تحصیلات در زمینه‌ی معماری به همراه داشت، اولین پروژه‌ی سه بعدی در مقیاس انسانی را پیاده‌سازی کند. او در ادامه افزود: “طراحی لحظه‌ای جالب و شگفت‌انگیز است، که باعث به وجد آمدن و به حرکت درآوردن آدم‌ها می‌شود و همین نکته بود که باعث شد تا من به کارهای تعاملی علاقه‌مند شوم”.

بررسی کالکشن 2000 حسین چالایان در مطلب، میراث Hussein Chalayan و دست‌آوردهای او

او هنرمندانی چون کریستوف ودیوسکو (Krzysztof Wodiczko)، زاها حدید و حسین چالایان را به عنوان منابع الهام خود معرفی می‌کند و اینکه چطور معماری و طراحی یک مسئله بزرگ انسانی را مطرح کند، همواره برای او دغدغه آفرین بوده است.

در تمام پروژه‌های خود نیز درگیر بیان این مسائل انسانی بوده است، به ویژه مسئله زن و فمنیسم. در پروژه‌ی 2015 با نام CARESS OF THE GAZE، با تلفیق رباتیک و مد، لباس‌هایش را طراحی کرد. او با استفاده از تفکر انتقادی که دارد در این مجموعه، روابط اجتماعی و سیاسی بین مردان و زنان را نقد می‌کند.

بهناز فرهی در استیتمنت این اثر این گونه توضیح داده است: “وقتی لباس ما مانند یک پوست مصنوعی رفتار می‌کند می‌تواند شکل خود را تغییر دهد و به عنوان رابطی با جهان عمل کند. در واقع این پوست جدید مسائل اجتماعی مانند صمیمیت، جنسیت و هویت شخصی را تعریف می‌کند”.

تکه لباسی که تغییرات زاویه‌ی چشم و خیره شدن به آن را تشخیص می‌دهد و توسط سنسورهای متعدد نصب شده بر روی آن این نگاه‌ها را آنالیز می‌کند. این لباس با تغییر شکل، شما را از هر نگاه طولانی و یا خیره شدن مطلع می‌کند.

بهناز فرهی خیره شدن را فقط برای یک فرهنگ نمی‌داند، او که مد را رسانه‌ای برای بیان فرهنگ می‌داند، از طرفی صنعت مد را در شی‌سازی و آزار جنسی زنان نیز شریک می‌داند، در ادامه افزود: “نگاه بر روی بدن زنان یک بحث فمینیستی است و در تمام فرهنگ‌ها وجود دارد”. اما شاید هویت ایرانی او و تجربه متفاوتش از خیره شدن و نگاه‎‌های سنگین، در این پروژه به او کمک زیادی کرده باشد.

فرهی پیشینه تاریخی و هویت خود را به صورت خودآگاه و ناخودآگاه در شکل‌گیری ایده‌هایش دخیل می‌داند و در این باره می‌گوید:
“سعی می‌کنم لایه‌ها و پیوندهایم را با کشورم حفظ کنم. زیبایی‌های شاعرانه و تفکر خاصی که در فرهنگ ایران وجود دارد را در طول ۱۲ سال زندگی در اینجا، بیشتر از پیش احساس می‌کنم”.

پروژه زنانه بندری با نام “CAN THE SUBALTERN SPEAK” در دوران قرنطینه کووید با تاکید بر این جمله اجرا شد.

“آیا فرودست می‌تواند سخن بگوید؟”

نقل شده از تئوریسین فمنیست، Gayatri Spivak

او سعی کرده با هوش مصنوعی و چشم مصنوعی نوع جدیدی از زبان ارتباط را نمایش دهد. در پروژه‌ی زنان بندری که زنان با روبنده‌های مخصوص خود را از نگاه دیگران پوشانده‌اند و با شیوه جدیدی گفتگو می‌کنند.

مسیری پر فراز و نشیب در برابر لباس‌های هوشمند

لباس‌های هوشمند از لباس‌های مفهومی حسین چالایان آغاز شد و اکنون به شکل انواع گجت‌های پوشیدنی رسیده است. لباس‌های هوشمند برای کسب اطلاعات و پردازش کردن داده‌ها از ابزارهایی مانند ضربان قلب یا فشار خون و تحلیل احساسات استفاده می‌کنند، او هدف خود را چنین بیان می‌کند:

” لباسی که احساسات شما را بیان می‌کند یا احساسات مخاطب شما را تغییر می‌دهد، لباسی که رنگش با توجه به احساس شما تغییر می‌کند. این تغییر رنگ در طرف مقابل چه احساسی به وجود می‌آورد، از موضوعات مورد علاقه‌ی من است”.

اما اینکه چقدر علاقه‌مند هستید تا دیگران احساسات شما را از روی لباس‌هایتان بفهمد مسئله‌ی مهمی است، در دامه می‌گوید: “ما در دهه اول لباس‌های هوشمند هستیم و بحث حریم خصوصی چیزی است که تازه وارد گفتمان ما شده است”.

در مطلب لباس‌های هوشمند به تاثیرات تکنولوژی و تغییراتی که در لباس‌ها ایجاد کرده پرداخته‌ایم.

واقعیت افزوده چگونه در فشن استفاده می‌شود؟

روند کاری یک محقق در طراحی لباس هوشمند

روند کار من به دلیل پیشینه‌ی معماری که دارم به صورت تجربی انجام می‌شود، من با مواد مختلف شروع به کار می‌کنم و در طول پروژه به این نتیجه می‌رسم که آیا این ابزار به من برای رسیدن به هدفم مناسب هست یا نه.

او در توضیح روند کارش اضافه کرد: “مثلاً در پروژه‌ی IRIDESCENCE سال 2019 منبع الهام بخش من، یک مرغ مگس‌خوار بود که در زوایای مختلف رنگ پر بدنش تغییر می‌کند، اینکه چه متریالی می‌تواند رنگ‌ها در زوایای مختلف را تغییر دهد، از طریق آزمون و خطا به دست آمد. معمولا ممکن است روی ده گزینه در حال کار باشم و فقط یک یا دو گزینه من را به نتیجه مورد نظرم برساند و نتیجه درستی ارائه دهد”.

آغاز فعالیت در سطح آکادمیک

میل به اشتراک گذاشتن تجربیاتش باعث شده تا پیشنهاد دانشگاه را به عنوان استاد و برای تدریس بپذیرد. او از انتقال تجربیات خود به دیگران لذت می‌برد. از او خواستیم تا منابعی را برای کسانی که علاقمند هستند در این زمینه اطلاعات بیشتری به دست بیاورد، معرفی کند. در ادامه لیست لینک‌هایی که بهناز فرهی برای کمک به علاقه‌مندان به طراحی و کار در رشته لباس آینده و لباس هوشمند معرفی کرده است، مشاهده می‌کنید. البته از نظر فرهی آموزش‌های خوبی در یوتیوب وجود دارد که می‌تواند برای علاقه‌مندان مفید باشد.

او در پایان گفت: “اینکه کجا هستید اهمیتی ندارد، به دنبال علاقه‌ی خود بروید، لزوما همیشه از قبل مسیری وجود ندارد و ممکن است شما خودتان مجبور به ساخت آن مسیر شوید“.

پروژه‌های اجرا شده توسط فرهی و آشنایی با رشته لباس آینده

• برای آشنایی با مراحل اجرای پروژه‌ی IRIDESCENCE سال 2019 از لینک زیر دیدن نمایید.

https://drive.google.com/file/d/1pvvuKmY2X-6DVc1FZDqpzIQfL3TA1w1F/view

• آشنایی با مراحل اولیه ساخت هر لباس را از لینک زیر دنبال کنید.

https://drive.google.com/file/d/1nBmDRCiL0gB81no_bGBbb2HZ_ac1EFFg/view